قشقرق رفتاری یا اضافه بار حسی؟ تشخیص و راه درمان چیست؟
زمانی که كودك قشقرق به پا مي كند، بايد مشخص شود كه اين رفتارها ناشي از مشكلات حسي او مي باشد و يا به مشكلات رفتاري او مربوط مي شود؟
اضافه بار حسی
اضافه بار حسي زماني اتفاق مي افتد كه يك يا چند حس از حواس بدن بيشتر از حدِ معمول تحريك شوند.
در چنين موقعيتي مغز اطلاعات زيادي را دريافت مي كند كه بايد پردازش شود؛ در نتيجه پردازش حس ها دچار مشكل مي شود.
- نشانه هاي اضافه بار حسي در همه افراد يكسان نيست.
تمایز قشقرق رفتاری از اضافه بار حسی
كودكي كه عمدا قشقرق به پا مي كند ممكن است رفتار او شبيه اين باشد كه كار يا فعاليتي را انجام مي دهد؛ اما كودكي كه بخاطر تدافع حسي قشقرق به پا مي كند، رفتار او شبيه به اين است كه گويي براي زندگيش در حال جنگيدن مي باشد و روي آن رفتار كنترلي ندارد.
به عبارت ديگر اگر كودك زماني كه قشقرق به پا مي كند، روي رفتار خود كنترل كمتري داشته باشد، احتمال زياد رفتار او با مشكلات يكپارچگي حسي او مرتبط مي باشد.
- كودكي كه بصورت عمدي بد رفتاري مي كند، ممكن است براي اينكه ببيند در ازاي قطع آن رفتار چه چيز مي تواند به دست بياورد، به مذاكره بپردازد.
- اما كودكي كه از اضافه بار حسي رنج مي برد، نميتواند در مورد آن به درستي فكر كند. تمام چيزي كه او مي تواند در مورد آن فكر كند خلاصه اي از هر آنچه مي باشد كه او را آزار مي دهد و اين همان قضيه همه يا هيچ است.
- در كودكي كه عمدا بد رفتاري ميكند، علت قشقرق قابل شناسايي است؛ مثلا چيزي را مي خواهد و يا دوست دارد كاري را انجام دهد. معمولا بد رفتاري او از قانون علت و معلولي پيروي نمي كند و فهميدن اينكه چه چيزي او را پريشان كرده سخت مي باشد.
بدرفتاري عمدي معمولا به علت نيازها و خواسته هاي پاسخ داده نشده ي كودك مي باشد. مثلا يك عروسك خواسته اما والدين براي او نخريده اند و يا ميخواهد يك شيريني بردارد اما دور از دسترس است و نمي تواند آن را بردارد.
اما كودكي كه به علت مشكلات يكپارچگي حسي بد رفتاري مي كند معمولا بدرفتاري او در ارتباط با شرايط و يا چيزهاي تكراري و ثابت است؛ مانند مكان شلوغ، شستشوي سر، مارك لباس.
sensory overload
هر كودكي ممكن است براي تسكين افرادي كه آن ها را به خاطر بد رفتاري هايش ناراحت كرده، اظهار تاسف كند و معذرت خواهي بكند. اما در كودكاني كه مشكلات يكپارچگي حسي دارند، دانستن اين موضوع كه او را باعث آزار ديگران شده براي كودك بسيار سخت و تخريب كننده است.
چنين كودكي وقتي بفهمد كه رفتار او باعث رنجش ديگران شده به شدت ناراحت و دل شكسته مي شود. اين يكي از گيج كننده ترين حقايق در مورد كودكان با اختلال يكپارچگي حسي است كه با اين وجود مي تواند براي اطرافيانش شيرين و دلچسب باشد.
نشانه هاي رايج اضافه بار حسي:
- احساس ناراحتی
- ترس و اضطراب
- تحريك پذيري
- از دست دادن تمركز
- فشار
- بي قراري
- آشفتگي
- حساسيت شديد به بعضي لباس ها
- پوشاندن صورت
- پوشاندن چشم ها
- گذاشتن دست ها روي گوش
- گريه
- اجتناب از رفتن به بعضي مكان ها و موقعيت هاي خاص
- ناتواني در مكالمه با ديگران و ارتباط با آنها
اختلال يكپارچگي حسي ميتواند به صورت تنها يا همراه با اختلال هاي همراه ديگري در فرد وجود داشته باشد.
مثل اختلال هاي:
- اتيسم
- سندرم داون
- سندرم الكل جنيني
- اختلال بيش فعالي همراه با نقص توجه( ADHD)
- استرس ناشي از حادثه
- سندرم تورت
- MS
- سندرم خستگي مزمن
درمان:
درمان اختلال يكپارچگي حسي توسط كاردرمانگر و با استفاده از رويكرد SI انجام مي شود؛ در نتيجه ي درمان SI، پردازش حسي تعديل پيدا مي كند و در نتيجه عملكرد فرد بهبود پيدا ميكند. تنظيم خلق و خو، رفع مشكلات خواب، كاهش بي قراري و آشفتگي ها و… از تاثيرات درمان SI مي باشند.
اگر كودك دچار مشكلات رفتاري باشد، درمان توسط رفتاردرمانگر و بازي درمانگر صورت مي گيرد. شايان ذكر است كه همكاري والدين در، درمانِ اختلالات رفتاري بسيار مهم مي باشد.
تجربه ما حاکی از این است که فرایند بازی درمانی در مواجه شدن با محرکهای حسی و همچنین ارتقا سطح مهارتهای روزمره زندگی کودک نقش موثری ایفا نموده و سبب ارتقا سطح مهارتهای خودکنترلی کودک در مواجهه با تنشها و کنترل هیجانات خواهد شد.
کلینیک توانبخشی رستا شامل بخشهای درمانی کاردرمانی، گفتاردرمانی و بازی درمانی واقع در منطقه آریا شهر (صادقیه) در غرب تهران با کادر مجرب و کارآزموده در زمینه کاردرمانی در درمان اختلالات حسی، آماده ارائه خدمات درمانی به مراجعین محترم بصورت حضوری، آنلاین و در منزل بصورت هوم ویزیت می باشد.
منبع:
